Δύο αρχαίοι πύργοι είναι γνωστοί στη περιοχή, τους έχει επισκεφθεί και έχουν περιγραφεί από τον Lucient Lerat. Ο ένας είναι στην Τσιτομή και ο άλλος στη Νότια Γκιώνα στο χωματόδρομο των μεταλλίων από Βουνιχώρα προς Καρούτες στη θέση Τρύπη.
Ωστόσο, στις εκδρομές μας στα βουνά του Γαλαξειδιού, ανακαλύψαμε τα ερείπια άλλων επτά πύργων που θα περιγράψουμε με τη χρονική σειρά της ανακάλυψης.
Τον πρώτο πύργο, που ήταν και η πρώτη μας αρχαιολογική εξερεύνηση, ανακαλύψαμε μετά από επιθυμία του Άδωνι Κύρου να επισκεφθούμε και να εξερευνήσουμε το ύψωμα Τσούκος. Η βραχώδης κορυφή του υψώματος αυτού στην ανατολική της πλευρά, σχηματίζει απότομο γκρεμό που καταλήγει σε εγκάρσια ζώνη που μοιάζει με πέρασμα. Πράγματι όταν ανεβήκαμε στην περιοχή, βρήκαμε το πέρασμα που έμοιαζε με αρχαίο μονοπάτι και στη βόρεια μεριά του υπήρχαν τα θεμέλια τετράγωνου πύργου με λαξευμένες ορθογώνιους λίθους από πέτρα της περιοχής. Γύρω τριγύρω υπήρχε πλάτωμα που χρησιμοποιούνταν μέχρι το πρόσφατο παρελθόν από κοπάδια.
Συντεταγμένες 38022΄50.52΄΄Β 22021΄24.39΄΄Ε υψ. 287 μ.
Τη θέση του δεύτερου πύργου που ανακαλύψαμε την υποψιάστηκε η Σίλα Καρατζά εξετάζοντας με τα κιάλια τη πλαγιά του λόφου Παπαλάκος, κοιτάζοντας βόρεια προς Τριταία από το δρόμο προς Βουνιχώρα. Βρήκαμε το χωματόδρομο που οδηγεί στην περιοχή και το μοναδικό σημείο του λόφου που είναι καλλιεργήσιμο. Έχει φυτεμένες ελιές και περίφραξη. Βρήκαμε αρχαία υδατοδεξαμενή, που ακόμα χρησιμοποιούνταν με λαξευμένο τροφοδοτικό κανάλι και αρχαία κεραμίδια τριγύρω. Συμπεράναμε ότι κάπου εκεί θα βρίσκαμε και τα ερείπια του πύργου και πράγματι βρέθηκαν. Τετράγωνος πύργος περίπου 8 Χ 8 μέτρα πάνω σε βράχο με πολύ καλή κατασκευή . Τμήμα του βράχου είχε λαξευτεί για την θεμελίωση. Ο πύργος βρίσκεται πάνω σε γκρεμό που εποπτεύει την μόνη καλλιεργήσιμη περιοχή του λόφου.
Συντεταγμένες 38026΄19.06΄΄Β 22020΄55.77΄΄Ε υψ. 500 μ.
Τον τρίτο πύργο ανακαλύψαμε πάλι με τη Σίλα στο ύψωμα Τράπεζα. Ενώ μαζεύαμε χόρτα, βρήκαμε ένα αρχαίο κεραμίδι σε μία κατωφέρεια. Αρχίσαμε να ανεβαίνουμε προς τα εκεί από όπου μάλλον είχε πέσει. Ανεβαίνοντας βρίσκαμε όλο και περισσότερα κεραμίδια. Φθάσαμε σε στενό πλάτωμα με κοπριές από ζώα και παλιές ξερολιθιές. Τα ερείπια του πύργου ήταν κρυμμένα μέσα σε συστάδα από πουρνάρια και όχι καλά διατηρημένα.
Συντεταγμένες 38022΄15.94΄΄Β 22021΄17.59΄΄Ε υψ. 366 μ.
Ο τέταρτος πύργος βρέθηκε στη περιοχή Μάρμαρα, στο υψίπεδο δυτικά από το λόφο Ξηροτύρι-Παλιοπουρνάρα στο χωματόδρομο που ξεκινάει από τα Πεντεόρια, παρακάμπτει την αρχαία Ακρόπολη της Παναγιάς και πάει προς Γαλαξείδι. Στη θέση αυτή υπάρχουν παρά πολλά ίχνη από αγροτικές δραστηριότητες του παρελθόντος και μας έμοιαζε ότι ήταν θέση αρχαίας κατοίκησης, αφού υπήρχε και αρχαία υδατοδεξαμενή και παλαιά κεραμίδια. Τα ερείπια του πύργου βρέθηκαν κρυμμένα μέσα σε πουρνάρια. Πολλοί από τους ορθογώνιους δόμους, είχαν κατρακυλήσει από το ύψος του πύργου στη μικρή πλαγιά.
Συντεταγμένες 38022΄31.17΄΄Β 22019΄39.38΄΄Ε υψ. 531 μ.
Ο πέμπτος πύργος βρέθηκε πίσω και χαμηλότερα από την κορυφή του υψώματος Προφήτη Ηλία στα νοτιοδυτικά. Το υψίπεδο πίσω από το Προφήτη Ηλία που φιλοξενεί το χωριό Βουνιχώρα και χαμηλότερα το χωριό Πεντεόρια αποτελείται από ομαλούς λόφους με πλατειές αβαθείς κοιλάδες. Την άνοιξη καλύπτεται από ένα απέραντο χαλί αγριολούλουδων και το καλοκαίρι είναι ένα χωράφι από στάχια αγριόχορτου. Υπάρχουν ίχνη από αρχαία μονοπάτια, πολλά μαντριά και αρχαίες υδατοδεξαμενές. Η αρχαιολόγος Cathy Vanderpool που μας είχε συνοδεύσει σε άλλες εξερευνήσεις μας υπέδειξε πύργο που είχε η ίδια επισκεφθεί μετά υπόδειξη τοπικού τσοπάνη. Τον είχε επισκεφθεί ανεβαίνοντας από την περιοχή του Μονολίθου των Πεντεόριων. Ο πύργος αυτός βρέθηκε πλάι σε υδατοδεξαμενή και μέσα σε πουρνάρια. Ήταν καλά δομημένος με ορθογώνιους λαξευμένους λίθους. Ήταν στην κατωφέρεια χαμηλού υψώματος και έλεγχε μία μεγάλη καλλιεργήσιμη λεκάνη και προσπελάζεται ευκολότερα από το χωματόδρομο που πάει στην κεραία της κορυφής.
Συντεταγμένες 38025΄45.69΄΄Β 22019΄41.69΄΄Ε υψ. 787 μ.
Ο έκτος πύργος βρέθηκε στην βορεινή άκρη του λόφου Ελαφοκάρτο ανάμεσα στον παλαιό και τον καινούργιο δρόμο προς Βουνιχώρα. Οδηγηθήκαμε εκεί από κεραμικά που βρήκαμε μαζεύοντας σπαράγγια. Ο πύργος εποπτεύει μεγάλη κοιλάδα με αμυγδαλιές και ελιές. Τη βάση του πύργου διαμόρφωναν λίθοι μεγάλων διαστάσεων , ο κάθε ένας περίπου 0,6μ. ύψος. Στα γύρο χωράφια υπάρχουν άφθονα σπασμένα κεραμιδιά, λεπτή κεραμική και βρήκαμε και ένα υφαντικό βαρίδι.
Συντεταγμένες 38ο 25′ 31.56”Β 22 21′ 09.66” Δ υψ 284 μ.
Ο έβδομος πύργος βρέθηκε στο δρόμος προς Πενταόρια. Μετά τη διασταύρωση προς Βουνιχώρα ο δρόμος σχηματίζει μια σειρά από φουρκέτες. Από την τελευταία ξεκινάει μικρός χωματόδρομος προφανώς κατασκευασμένος από μελισσοκόμους που χρησιμοποιείται τώρα για εναπόθεση σκουπιδιών. Από το τέρμα του κοιτάζοντας προς τη θάλασσα διακρίνεις τα ερείπια του πύργου από ορθογώνιους λίθους αλλά πολύ φθαρμένους. Η κάτοψη ήταν τετράγωνη περίπου 5Χ5 μέτρα. Η μία πλευρά του πύργου ήταν κτισμένη επάνω σε βραχώδη γκρεμό που καταλήγει σε ρέμα. Αρκετά κεραμίδια στέγης αλλά και λεπτή κεραμική υπήρχαν γύρω-τριγύρω. Κάτω από το πύργο υπήρχε μικρό πλάτωμα με θαυμάσια θέα προς τον όρμο του Γαλαξειδιού.
Συντεταγμένες 38ο 24′ 40.05” Β 22 21’08.56”Δ υψ 242.3 μ.
Φαίνεται πως υπήρχε ένα αρκετά πυκνό δίκτυο αρχαίων πύργων γύρω από το Γαλαξείδι. Σίγουρα θα μπορεί να βρεθούν και άλλοι πολλοί. Όλοι βρίσκονται επάνω σε μικρές καλλιεργήσιμες εκτάσεις, πλάι τους υπάρχει δεξαμενή νερού ή πηγάδι ή ρεματιά. Οι περισσότεροι έχουν ευρύ οπτικό ορίζοντα. Σχεδόν όλοι έχουν κατασκευή που απαιτεί εξειδικευμένα συνεργεία για τη λατόμηση, τη σμίλευση, τη δόμηση, τη μεταφορά και προμήθεια υλικών όπως ξυλεία, κεραμίδια. Οι πύργοι αυτοί μοιάζει να υποδηλώνουν κεντρική διοίκηση που πιθανώς να ήταν Αιτωλική Συμπολιτεία. Εκτός από την ευρύτερη αμυντική σημασία μοιάζει να προστάτευαν μικρές ή μεγαλύτερες αγροτικές εγκαταστάσεις.
- Δείτε την παρουσίαση: “Αρχαίοι Πύργοι γυρω από το Γαλαξείδι” (pdf)
- Δείτε την παρουσίαση: “Ερείπια γνωστών Αρχαίων Πύργων” (pdf)
Greek 
English