Η γοητεία του Γαλαξειδιού δεν περιορίζεται στο λιμάνι και τον παραδοσιακό οικισμό αλλά και στους γύρω λόφους, τις πλαγιές ,τις μικρές κατηφορικές κοιλάδες, τις παραλίες και τα νησάκια .Την τοπογραφία αυτή εκτιμάς καλύτερα καθώς προσεγγίζεις το Γαλαξείδι από τη θάλασσα. Πλησιάζοντας αντικρίζεις μία πανέμορφη θέα. Η θαλασσινή απλωσιά διακόπτεται από νησάκια για να καταλήξει στον παραλιακό οικισμό ανάμεσα σε δύο ορμίσκους, το Λιμάνι ή Αγορά και το Χηρόλακα.
Διακρίνεις τα σπίτια με ροδόχρωμες στέγες και τον Άγιο Νικόλαο να δεσπόζει στην κορυφή της υπερυψωμένης συνοικίας. Το φόντο ορίζει γοητευτική πολύμορφη κορυφογραμμή που κατηφορίζει σε γυμνές απότομες πλαγιές που ηρεμούν προς την παραλία για να καταλήξουν σε κατάφυτες κατηφορικές παραθαλάσσιες στενές πεδιάδες. Ανάλογα με την εποχή οι λόφοι παίρνουν διαφορετική απόχρωση, ενώ το πρωινό ιδίως φως δημιουργεί σκιάσεις που τονίζουν ένα εξαίσιο ανάγλυφο.
Η παραλία του κόλπου του Γαλαξειδιού από νότια προς βόρεια με φόντο την κορυφογραμμή που τονίζει ένα εξαίσιο ανάγλυφο.
Στα δεξιά σου, προς βορρά, διαγράφεται η επιβλητική πυραμίδα του Προφήτη Ηλία ( ή Παπαλιά στην τοπική ποιμενική διάλεκτο) Βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Βουνιχώρα και Πεντεόρια που όμως δεν φαίνονται από το Γαλαξείδι. Αμέσως νοτιότερα και χαμηλότερα προς τη θάλασσα το μεγάλο επίσης σαν πυραμίδα ύψωμα Ξηροτύρι και στη συνέχεια τρία χαμηλότερα υψώματα: ο Τσούκος ( στους πρόποδες του βρίσκεται το Ίδρυμα Άγιος Νικόλαος), το Κάστρο και στη συνέχεια το ύψωμα Τράπεζα που καταλήγει σε βαθειά χαράδρα, στη νότια κλιτή της οποίας είναι η σπηλιά Μάγερας. Η χαράδρα αυτή κατεβάζει βότσαλα και μεγάλα χαλίκια που γεμίζουν μεγάλο μέρος της μικρής κοιλάδας ,τη Κεραμού. Νότια της Τράπεζας υψώνεται το ύψωμα Άγιος Αθανάσιος που στέφεται από περιμετρική αρχαία οχύρωση. Βλέπε: Μπαξιωτοπούλου Ε., Βαλαβάνης Π. , Δυό Αρχαίες Ακροπόλεις στα Βουνά του Γαλαξειδιού, Φωκικά Χρονικά 4,1992,157 . Ο λόφος αυτός συνεχίζεται μέχρι το Κεφαλάρι και σε αβαθές διάσελο του βρίσκεται το Μοναστήρι του Σωτήρα Χριστού. Το Κεφαλάρι πλαγιάζει απότομα προς τη θάλασσα του Κορινθιακού Κόλπου και καταλήγει στη παραλία του Αγίου Βασιλείου.
Σε δεύτερο πλάνο στο υψίπεδο πίσω από το λόφο Ξηροτύρι προβάλλουν δύο υψώματα ο Καρβελάς, τώρα με ανεμογεννήτριες στην κορυφή και η Παλιοπουρνάρα ενώ ακόμα πιο νότια προβάλλει η φιγούρα της Τσιτομής, επίσης με ανεμογεννήτριες , που πέφτει απότομα, στα δυτικά διαμορφώνοντας την κατάληξη του Καλαμορέματος, που ξεκινάει από τα Πεντεόρια και καταλήγει στην παραλία της Βίδαβης. Προς βορρά διακρίνονται τα σκοτεινά προβούνια της Νότιας Γκιώνας.
Στο διάσελο ανάμεσα στις υπώρειες του υψώματος Προφήτη Ηλία που ονομάζουν Μπαλαέρα και του υψώματος Ξηρολίμνη, όπου η διασταύρωση του δρόμου προς Βουνιχώρα με το δρόμο προς Πεντεόρια, καταλήγει το πόδι χαμηλού υψώματος το Ελαφοκάρτο ή Αλαφοκάρτο. Το Ελαφοκάρτο με απότομες ορθοπλαγιές αλλά με ομαλή κάθοδο προς τον ελαιώνα είναι προβολή του πίσω υψώματος Παπαλάκος. Βαθειά χαράδρα χωρίζει το Ελαφοκάρτο από πλατύ ύψωμα Ξηρολίμνη που τέμνεται από τη αβαθή χαράδρα Καρακοφωλιά.
Η μεγαλύτερη από τις παραθαλάσσιες πεδιάδες είναι ο Κάμπος, ο κατωφερής τριγωνικός ελαιώνας – που τώρα φιλοξενεί πολλές οικοδομές. Ο ελαιώνας είναι ανάμεσα στους λόφους Ξηροτύρι, Προφήτη Ηλία και Ξηρολίμνη και φθάνει μέχρι τη θάλασσα. Η πεδιάδα αυτή στα νότιο ορίζεται από τις εκβολές του Κονιαρέματος που ξεκινάει από τα Πεντεόρια και καταλήγει στη Κλεφτοπαναγιά, ενώ στα ανατολικά περνάει παραθαλάσσια η Εθνική Οδός όπου βρίσκεται ο ναΐσκος του Προφήτη Ηλία, ο Αϊλιάς. Στό κέντρο σχεδόν του κάμπου συναντάς μια καταβόθρα τον Κάτω Δρόπο. Βόρεια ένα χαλικόρεμα είναι η Δραγασιά .
Εάν περπατήσεις τους λόφους αυτούς, εκτός από την όμορφη, χαμηλή βλάστηση με ποικιλία λουλουδιών, βρίσκεις πυκνά ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας. Παντού ερείπια από παλαιά μονοπάτια και μουλαρόδρομους, αναλημματικά τοιχάκια, ξέφωτα δουλεμένα με τσάπα, μαντριά, ξερολιθιές και θεμέλια από καλύβες.
Το ύψωμα Ξηροτύρι δεσπόζει πάνω από τον Κάμπο του Γαλαξειδιού, κοντά στην κορυφή βρίσκεται η σπηλιά Αγκώνα
Αριστερά στην εικόνα, το ύψωμα Προφήτης Ηλίας, δεξιά και παραθαλάσσια η Ξηρολίμνη, ανάμεσα τους το Ελαφοκάρτο και πίσω το ομαλό ύψωμα Παπαλάκος. Στο βάθος τα κατοβούνια της νότιας Γκιώνας
Η κορυφή του υψώματος Προφήτης Ηλίας την άνοιξη
Ένα χαλί από αγριολούλουδα στις πλαγιές του Προφήτη Ηλία
Οι παραθαλάσσιες τοποθεσίες της δυτικής παραλίας του Κρισαίου κόλπου όπου βρίσκεται το Γαλαξείδι ξεκινούν από το ακρωτήριο Ανδρομάχη που σημαδεύει την είσοδο του κόλπου. Σε αυτό καταλήγει το ύψωμα Λόγγος και συνεχίζει με το ακρωτήριο Τράχηλας, στην κορυφή του οποίου δεσπόζει ο Ναός και το κτίσμα του σωματείου “Παναγία Γάλαξα η Θαλασσοκρατούσα”. Ο Τράχηλας περιβάλει τον όρμο Ανεμοκάμπι. Ο όρμος αυτός έχει δύο στενές εσοχές μία προς νότο τον ορμίσκο Στενό και μία προς βορά τον ορμίσκο Ροζίκι. Όλη η ανωφέρεια πίσω από το Ανεμοκάμπι είναι ο Γουμαρνάς. Στη βόρεια παραλία του όρμου καταλήγει το ύψωμα Γιάννακης όπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του βιολογικού. Αβαθής ρεματιά και κολπίσκος χωρίζει το Γιάννακη από το μικρό ακρωτήριο Κεντρί και από το Κεντρί αρχίζει η Περαπάντα με το δασάκι που ορίζει το Κεντρικό λιμάνι, την Αγορά. Από τη βόρεια πλευρά του οικισμού απλώνεται ο όρμος Χηρόλακας που τον προστατεύει από βορά προβλήτα πλάι στο Καρνάγιο και από την άλλη μεριά είναι ο ορμίσκος Βιστρήθρα . Η παράλια γίνεται στη συνέχεια βραχώδης και κάπου εκεί προβάλει ο Σκελετόβραχος . Πάνω από τη βραχώδη παραλία διαγράφεται το ομαλό ύψωμα Μεσοράχη ή Μύλος όπου υπήρχε ανεμόμυλος τώρα τελείως εξαφανισμένος. Η Μεσοράχη κατηφορίζει στον όρμο Καλαφάτη ή Γλυφα και από εκεί η παραλία γίνεται ομαλή μέχρι το ευρύ ακρωτήριο Τρίπορι με ενδιαφέρουσα βλάστηση και ακτές και δύο καταβόθρες στο εσωτερικό του.
Έτσι ο κόλπος του Γαλαξειδιού ορίζεται από το ακρωτήρι Κεντρί στα νότια και το ακρωτήρι Τρίπορι στα βόρεια.
Από το ακρωτήρι Ανδρομάχη στην αριστερή άκρη μέχρι το Τρίπορι δεξιά. (Google Maps).
Η δυτική ακτή του Κρισαίου κόλπου με το Γαλαξείδι στη μέση.
Η δυτική ακτή με τους όρμους Γαλαξειδιού και Ανεμοκάμπι
Ο ορμίσκος Γιάνακη με τον Αγ. Γιώργη στο βάθος
Ο βράχος της Μαϊμούς, δημοφιλές αναβατήριο για βουτιές
Η ενδιαφέρουσα και πανέμορφη αυτή τοπογραφία έχει ανάγκη από αγάπη και προστασία και την έγνοια να μην ξεχαστούν τα τοπωνύμια.
Τα Μονοπάτια στην ύπαιθρο του Γαλαξειδιού – Στα χνάρια των προγόνων
Το να αφήνει κανείς σήμερα το αυτοκίνητο και την καθημερινότητα της αστικής ζωής και να βιώνει φυσιολατρικές δραστηριότητες, επαναλαμβάνοντας ενέργειες που έκαναν οι πρόγονοί μας για χιλιάδες χρόνια είναι μια αναβάπτιση μέσα στα αναζωογονητικά νάματα της μητέρας φύσης, του παρελθόντος και της ιστορίας.
Το Σάββατο 29 Μαΐου 2021, μετά από προτροπή του προέδρου της κοινότητας κ. Σπύρου Μπαρλιακού, ανεβήκαμε το μονοπάτι που οδηγεί από το Γαλαξείδι στον Άγιο Βλάση. Μέχρι την κρήνη Λουτζινά το παλιό μονοπάτι είχε πρόσφατα διευρυνθεί με γκρέιντερ, με αποτέλεσμα ευκολότερη ανάβαση αλλά και απώλεια της αίσθησης του στενού πλαισίου. Από την κρήνη Λουτζινά και πάνω τα πράγματα δυσκόλευαν, γιατί σε αρκετά σημεία το έδαφος ήταν έντονα ανηφορικό, το αρχικό μονοπάτι στένευε χαρακτηριστικά και τα χόρτα που το είχαν πνίξει δυσκόλευαν την ανάβαση. Όμως, εκεί, και ιδιαιτέρως στα σημεία όπου διατηρούνταν η παλιά πλακόστρωση, η βίωση ήταν πολύ έντονη και τα αισθήματα πιο πρωτογενή και αναζωογονητικά. Σε ορισμένες μάλιστα στιγμές, εκεί όπου ξεφυτρώνουν μέσα στα βάτα οι αρχαίες πέτρες του Χαλείου ή δίπλα στην ξεραμένη πια βρύση κάτω από την εκκλησία, έχεις την αίσθηση του παρελθόντος κυρίαρχη. Όταν δε αποφασίσεις να μην κοιτάς μόνο κάτω και γυρίσεις στρέφοντας το βλέμμα μακριά, οι αλλαγές της εικόνας του κοντινού και του μακρινού χώρου, της θάλασσας και του χωριού από ποικίλα σημεία και διαφορετικά υψόμετρα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες.
Στόχος μας είναι η πιο συστηματική αναβίωση αυτών των κινήσεων των παλιών Γαλαξειδιωτών, σε σχέση με τις λατρευτικές εκδηλώσεις των ναϊδρίων που βρίσκονται στην περιοχή. Και μπορούν να γίνονται την παραμονή των εορτών του Αγίου Βλασίου (11 Φεβρουαρίου), της Αγίας Τριάδος (τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος, φέτος 21 Ιουνίου) και της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (6 Αυγούστου) υπό μορφήν προσκυνηματικής εξόρμησης, με ηγέτη τον παπά και εμάς όλους, με τις γκλίτσες στο χέρι, ως ακολούθους. Φθάνοντας επάνω, θα τελείται ο εσπερινός, που θα μπορεί να ακολουθείται από την ανάγνωση σχετικών κειμένων, π.χ. διηγημάτων του Παπαδιαμάντη και να κλείνει με μικρό κέρασμα σε όλους τους συμμετέχοντες, έτσι ώστε να ευφραίνεται και το σώμα, το καταπονημένο από την κοπιώδη ανάβαση.
Με τους απλούς αυτούς τρόπους, που τους εφάρμοζαν για χιλιάδες χρόνια οι πρόγονοί μας, ηρεμεί το πνεύμα και η ψυχή και αναβιώνει το αίσθημα της κοινής θρησκευτικής και πολιτιστικής μας ταυτότητας. Φυσικά όλες αυτές οι δράσεις θα μπορούν να γίνονται κατά μόνας και κυρίως με παρέες, που αναλόγως της εποχής θα ανεβαίνουν για ανεμώνες, άγριες ορχιδέες, ραδίκια, φωτογράφιση, αρχαιολογικά ενδιαφέροντα, ορεινό τρέξιμο ή και όλα αυτά μαζί.
Οι δράσεις αυτές μπορούν να αποτελέσουν αφετηρία για την αποκατάσταση περισσότερων μονοπατιών γύρω από το Γαλαξείδι. Αυτό που πρέπει να γίνει από τις δημοτικές αρχές και τους τοπικούς πολιτιστικούς φορείς είναι η φροντίδα τους κάθε χρόνο, για να παραμένουν ανοιχτά και προσβάσιμα. Και ίσως, αν υπάρχει η δυνατότητα, για επισκευή ή και συμπλήρωση της πλακόστρωσης στα κατεστραμμένα σημεία. Κι αν η πρώτη αυτή προσπάθεια πετύχει, μπορεί να ακολουθήσει μια πιο συστηματική έρευνα, με καταγραφή και χαρτογράφηση, σηματοδότηση, επισήμανση των σημείων ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, από αλώνια και πατητήρια έως πηγάδια και μνημεία.
Έτσι, θα δίνεται πάντοτε η ευκαιρία σε ντόπιους και ξένους για ήπια σωματική άσκηση και δραστηριότητα, για άμεση επαφή με τη φύση, για καλύτερη γνωριμία του τόπου, καθώς και για την τίμηση της μνήμης όλων των παλαιότερων ανθρώπων που έζησαν εδώ, και με τον αγώνα της επιβίωσης και τον ιδρώτα που έχυσαν, βοήθησαν στη συνέχεια της ζωής σε αυτό τον μικρό και όμορφο τόπο.
Πάνος Βαλαβάνης, Κώστας Ζέρβας, Γιώργος Σούμας
Greek 
English